Uprawa kakao, czyli Kakaowiec właściwego (Theobroma cacao) pochodzącego z lasów deszczowych Ameryki Południowej rozprzestrzeniła się w wielu rejonach świata, a Kakaowiec należy do ścisłej czołówki najważniejszych roślin dla człowieka. Bill Laws nie bez powodu opisał go w książce pt.: „50 roślin, które zmieniły bieg historii” (Alma-Press 2016). Karol Linneusz nazwał kakao „pokarmem bogów”. W krajach Ameryki Łacińskiej, w okresie przed konkwistadorskim sporządzano z niego kakao ceremonialne, które było pite na dworach Majów i Azteków. Później na przełomie wieków uprawa kakao rozpowszechniła się na wiele innych rejonów. Największe znaczenie ma dla krajów afrykańskich.

Dowiedz się więcej o właściwościach kakao

Uprawa kakao w liczbach

Jak podaje statista.com 70% kakao, które trafia na globalny rynek, pochodzi z czterech krajów Afryki Zachodniej, tj. z Wybrzeża Kości Słoniowej, Ghany, Nigerii i Kamerunu [1]. Hegemonami są dwa pierwsze kraje, które odpowiadają za ponad 50% produkcji. Kakao w Ghanie (znanej wcześniej jako Złote Wybrzeże) ratowało i ratuje życie. Po uzyskaniu niepodległości w 1957 roku, 80% mieszkańców żyło z rolnictwa zajmując się głównie uprawą kakaowców [2]. Dużo w tym temacie nie zmieniło się do dziś. W WKS „tradycję” uprawy narzucili Francuzi i obecnie to największy producent kakao.

Do producentów o nieco mniejszym znaczeniu zalicza się Indonezję, Brazylię, Peru i Ekwador. Większość plantacji znajduje się na małych powierzchniach – do pięciu hektarów. Zaledwie 5% plonów pozyskiwanych jest z dużych plantacji (powyżej 40ha). Ma to swoje zalety – kakaowiec daje pracę 40 do 50 milionom rolników!

Surowe kakao „rosnące” na drzewach

Kakaowiec to niewysokie drzewo dorastające bez ingerencji człowieka do kilkunastu metrów wysokości. Na plantacjach przycina się go do wys. 3-5m, aby ułatwić zabiegi pielęgnacyjne i zbiory. Wytwarza podłużne jagody, które kształtem przypominają piłki używane w futbolu amerykańskim. Początkowo owoce kakao są zielone wraz z dojrzewaniem żółkną (lub bordowieją). W każdym z nich znajduje się 20-30 ziaren zanurzonych w słodkim miąższu. Owoce kakao różnią się barwą a także rozmiarem. Cecha wspólna to twarda skórka i biały miąższ w środku. Kakaowiec owocuje przez cały rok. Pomimo tego uprawa nie jest efektywna.

Z jednego drzewa w ciągu roku zbiera się około pół kilograma ziaren. W rezultacie z hektara plantacji uzyskuje się około tony kakao. Zbiór jest ręczny – owoce ścina się meczetami lub strąca kijami. Trzeba uważać przy tym, by nie uszkodzić drzewa. Jest kruche i ma płytki system korzeniowy. Wchodzenie po gałęziach na wyższe partie korony jest zbyt ryzykowne dla niego. Pozostaje korzystanie z długich tyczek i podnośników. Określenie, które owoce są dojrzałe, wymaga doświadczenia. Pomimo całorocznego plonowania owoce na ogół są zbierane sezonowo, zwykle dwa razy do roku. Po zbiorze następuje fermentacja pulpy, wyłuskiwanie ziaren kakaowca, fermentacja wtórna, suszenie, prażenie i mielenie.

Dowiedz się więcej o surowym kakao

Jak uprawia się kakaowce?

Uprawa kakaowca jest czasochłonna i trudna. Aby założyć plantację należy wysiać ziarna, które są zebrane bezpośrednio z owoców lub jeszcze nie zdążyły wyschnąć (ewentualnie zabezpieczyło się je przed tym). Gatunek szybko traci siłę kiełkowania. Nasiona często sieje się w ochronnych koszyczkach, nawet w plastikowych butelkach w szkółkach, gdzie są chronione przed słońcem i wiatrem. Sadzonki rosną na tyle szybko, że już po kilku miesiącach są gotowe do posadzenia na miejsce stałe. Przy dobrych warunkach i regularnym cięciu owocują w piątym roku od posadzenia. Nie wiadomo jak długa jest żywotność drzewa (trafiają się pojedyncze ponad 200-letnie okazy). Natomiast ekonomiczna przydatność kakaowca jest szacowana na 25 lat [3].

Światło

Kakaowiec lubi dużą ilość światła rozproszonego. Bezpośrednie światło, zwłaszcza w początkowym okresie uprawy mu szkodzi. Później względnie radzi sobie o ile podłoże jest zasobne w składniki pokarmowe i nawadnianie regularne. Konieczna jest także ochrona przed wiatrem. Dlatego kakaowce są sadzone w cieniu takich drzew jak bananowiec, kauczukowiec i kokos.

Wilgotność

Drzewo potrzebuje wysokiej wilgotności powietrza i podłoża przez cały sezon uprawy. Optymalny rozkład opadów wynosi 1250–3000 mm rocznie, przy czym opady muszą być równomierne a okresy suszy nie dłuższe niż 3 miesiące. To jeden z głównych problemów plantatorów.

Temperatura

Minimalna temperatura uprawy wynosi 18°C, maksymalna 32°C. W takich warunkach kakao prawidłowo rozwija się. Jeśli temperatura przez kilka dni utrzymuje się na poziomie poniżej 10°C, ma to znaczący negatywny wpływ na plonowanie. Przy 4°C dochodzi do zamierania drzew.

Podłoże

Kakao jest uprawiane na różnych typach gleby, ale wskazana jest wysoka zasobność i zdolność do zatrzymywania wilgoci. Ważne też jest, aby podłoże było żyzne przynajmniej do głębokości 1m. Zakres pH utrzymuje się w granicach 4,5-7,0 (optymalnie 6,5) [4].

Uprawa kakaowców wymaga spełnienia wielu warunków a w dodatku w dużej mierze zależy od kaprysów pogody. Gdy zbiory zbiory udadzą się, ziarna po obróbce trafiają do krajów na całym świecie. A my będziemy się cieszyć kolejnym kubkiem gorącego ceremonialnego kakao.

Więcej o uprawie kakao dowiesz się tutaj: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kakaowiec_właściwy