Pochodzące z Ameryki Południowej kakao obecnie otacza nas na każdym kroku: nie dość, że spożywamy je w czekoladzie i w gorących napojach, dodajemy do ciast, i posypujemy nim cappuccino, to jeszcze – coraz częściej – prażone ziarna kakaowca robią nam za ciekawą przekąskę do filmu albo książki. Wielbiciele produktów zawierających kakao zwykle podkreślają ich walory smakowe i wyjątkowy aromat, ale stosunkowo niewiele osób zastanawia się nad dobroczynnym wpływem kakaowych przysmaków na nasze zdrowie. W tym artykule weźmiemy na warsztat właśnie zdrowotne własności kakao. Znajdziesz tu więc odpowiedź na pytanie jak wpływa na nas kakao, zarówno pod kątem fizycznym jak i psychicznym.
Pasta kakao (Ceremonialne Kakao)
Naturalne kakao w proszku
Kakao ceremonialne – skład
Naszą podróż przez zdrowotne korzyści ze spożywania kakao zacznijmy od ustalenia podstawowego problemu znanego już od średniowiecza: problemu dawki. W XIV wieku Paracelsus, jeden z wielkich pionierów medycyny, stwierdził, że wszystko jest trucizną i lekarstwem zarazem, zależnie od dawki [3]. Powszechnie uznaje się na przykład, że owoce są zdrowe, ale mało który dietetyk zaleciłby jedzenie kilku kilogramów owoców dziennie. Podobnie, istnieją pewne substancje, które w dużych ilościach mogą nam bardzo zaszkodzić, ale w małych dawkach mają dobroczynny wpływ na nasze zdrowie. Z tego też powodu należy w sprawie kakao zastrzec, że dobrze jest przyjmować je w odpowiedniej ilości (20-40g dwa razy w tygodniu [4]), jako jeden ze składników różnorodnej diety. W ten sposób, jedzone wraz z innymi ważnymi dla nas substancjami produkty zawierające kakao mogą pozytywnie wpłynąć na nasz organizm. Co konkretnie w nasionach kakaowca czyni je pożywnymi dla człowieka?
Dlaczego kakao jest zdrowe?
Zacznijmy od podstawowego składu prawdziwego, pełnotłustego kakao, które znane jest także jako kakao ceremonialne. Podstawowym składnikiem są w nim węglowodany i tłuszcze [1]. Te drugie mogą kojarzyć się nam z czymś niezbyt pożądanym z uwagi na otaczające nas porady, by ograniczyć spożywanie tłustych posiłków. Trzeba jednak wiedzieć, że tłuszcze są po prostu cegiełkami energetycznymi obecnymi w większości produktów spożywczych i nie można o nich powiedzieć, że są jednoznacznie dobre lub złe dla naszego zdrowia. Tłuszcze zawarte w kakao to głównie tłuszcze oleinowe, stearynowe i palmitynowe [1], czyli zarówno tłuszcze nasycone jak i nienasycone. O tych pierwszych mówi się często, że są dla nas szkodliwe z powodu cholesterolu, ale struktura chemiczna kakao sprawia, że nie podwyższa ono cholesterolu we krwi [2]! Jedzenie olbrzymich ilości kakao nie byłoby więc optymalne dla naszego organizmu, ale jeśli szukamy w naszej diecie nasyconych tłuszczy, gorący napój zawierający kakao pełnotłuste wydaje się doskonałą opcją. W połączeniu z węglowodanami, taki kubek parującego kakao da nam prawdziwego energetycznego kopa!
Kolejnymi podstawowymi składnikami kakao są błonnik i białko [1], z których pierwszy jest nieocenionym wsparciem dla układu trawiennego, a drugi elementarnym budulcem dla naszych tkanek. W 100 gramach pełnotłustego kakao znajdziemy – ku radości naszych jelit – nawet 37 gramów błonnika [2]! Oprócz tego, produkty z nasion kakaowca mają w sobie moc witamin z grupy B (niacyna, ryboflawina) oraz minerałów (m.in. magnez, żelazo i wapń) [2]. Już wszystkie powyższe informacje świadczą o tym, że kakao jest cennym elementem naszej codziennej diety. A to dopiero początek!
Kakao a zdrowie fizyczne
Poza swoim bogactwem składników odżywczych, kakao zawiera w sobie też bardziej zaawansowane substancje, które chronią przed chorobami oraz nowotworami [4]. Przede wszystkim należy podkreślić, że proszek kakaowy z uwagi na obecność flawonoli pomaga regulować metabolizm glukozy, a to bezpośrednio przekłada się na zmniejszenie ryzyka cukrzycy typu II [2]. Niski indeks glikemiczny sprawia też, że osoby już chore na cukrzycę nie muszą zanadto obawiać się kakao [4]. Należy tu jednak zaznaczyć, że mowa jest ciągle o prawdziwym kakao, a nie o produktach zmieszanych lub dosładzanych, których skład znacznie różni się od kakao ceremonialnego.
Poza związkami z gospodarką cukrową, kakao bogate jest w składnik, który zasłynął jako magiczny środek spowalniający procesy starzenia się: antyoksydanty (przeciwutleniacze). I choć, jak z każdym magicznym środkiem, magia kakaowca nie jest dosłowna, spożywanie pozbywających się antyoksydantów zapobiega wielu negatywnym procesom i w efekcie, nasze komórki dłużej trzymają się przy życiu [2]! Przeciwutleniacze zawarte w kakao dodatkowo działają przeciwzapalnie i przeciwalergicznie [2] – wszystko to brzmi jak cudowna wieść dla fana czekoladowego aromatu!
A to wciąż nie wszystko, bo dieta bogata w kakao sprawia też, że rzadziej zapadamy na choroby takie jak demencja i wszystko wskazuje na to, że chroni też przed wylewami, chorobami serca oraz nowotworami [5]. Spożywanie kakao zaleca się też przy niedoborach magnezu [1] i w ramach profilaktyki kamicy nerkowej [5]. W przypadku tej ostatniej, zbawiennym składnikiem naszego ulubionego ciemnobrązowego proszku jest teobromina wspomagająca oczyszczanie nerek, ale i pomocna w leczeniu astmy oraz nadciśnienia [5]! Wśród zdrowotnych własności kakao podaje się też ochronę szkliwa zębowego [2] (ale tylko, jeśli nasze kakao to kakao prawdziwe, pozbawione dodatkowych słodzików!), wspomaganie działania układu krążenia [5], a także stymulację odporności [2]! Chciałoby się pomyśleć, że kakao nie może być tak cudowne i pewnie działa tylko pod warunkiem stosowania wewnętrznego. Ale to byłoby pudło – bo kakao stanowi też doskonały naturalny kosmetyk w postaci masła kakaowego [1]. A do tego wszystkiego trzeba jeszcze doliczyć jego wpływ na psychiczną stronę naszego zdrowia!
Właściwości psychoaktywne kakao
O psychoaktywnych własnościach kakao pisaliśmy już w innym miejscu [6], więc tu skupimy się na rozszerzeniu i uzupełnieniu tamtych informacji. Wiemy już, że anandamid zawarty w kakao chroni przed stresem i zaburzeniami psychicznymi z nim związanymi, a fenyloetyloamina i tryptofan poprawiają nastrój i funkcjonowanie poznawcze. Dodatkowo, kakao ma w sobie całkiem również kofeinę, która – choć jest jej tutaj mniej niż w kawie – wchodzi w interakcję z innymi jego składnikami, skutecznie pobudzając organizm [7].
Nie całkiem oczywiste jest jednak to, że ze względu na wspomnianą fenyloetyloaminę, którą nazywa się czasem „hormonem miłości”, kakao może być bardzo dobrym afrodyzjakiem [2]. Do tego należy dodać, że antyoksydanty, o których mówiliśmy nieco wyżej, sprzyjają płodności [2] – obie te informacje sugerują, że kakao może pomóc zarówno psychicznie jak i fizycznie parom, które starają się o potomstwo. A jeśli komuś brakuje energii by podjąć aktywność seksualną, również teobromina zawarta w kakao może mu pomóc, redukując zmęczenie i poprawiając humor [5].
Warto rozwinąć jeszcze związek nasion kakaowca z naszą pamięcią i funkcjami poznawczymi i dodać, że tak lubiane przez nas czekoladowe produkty bogate w kakao stymulują naszą pamięć i koncentrację [2]! Badania wykazały, że osoby starsze, które podjęły dietę była bogatą w kakao, nastąpiła poprawa tych dwóch funkcji, ale także ogólnej szybkości przetwarzania i sprawności umysłowej [7]. Aby taki efekt się pojawił, kakao musi być jednak nie tylko czyste, ale i spożywane regularnie w dużych ilościach, choć obserwuje się też doraźne skutki zażycia pojedynczej dawki [7].
O prozdrowotnych własnościach kakao można by zapewne powiedzieć jeszcze wiele – w tym artykule staraliśmy się podjąć najważniejsze aspekty włączenia produktów z kakaowca do codziennej diety. Wydawałoby się, że musi istnieć w tym wszystkim jakiś haczyk, jakaś wada kakao, która sprawia, że jednak nie warto go spożywać. O ile wiemy, żaden haczyk jednak nie istnieje, chyba, że weźmiemy pod uwagę ogólną zasadę kciuka, która powinna kierować nami zawsze, gdy próbujemy czegoś nowego. Brzmi ona: nie za dużo, nie za mało!